TÜRKİYE – GÜRCİSTAN İLİŞKİLERİ BİLGİ NOTU

Siyasi İlişkiler

Türkiye, diğer eski Sovyet cumhuriyetleri gibi, Gürcistan’ın da bağımsızlığını 16 Aralık 1991 tarihinde tanımıştır. İki ülke arasında 21 Mayıs 1992 tarihinde diplomatik ilişkilerin kurulmasına dair protokol, 30 Temmuz 1992 tarihinde ise Dostluk, İşbirliği ve İyi Komşuluk Anlaşması imzalanmıştır.

Ülkemizin Tiflis’te Büyükelçiliği ve Batum’da Başkonsolosluğu, Gürcistan’ın ise Ankara’da Büyükelçiliği, İstanbul ve Trabzon’da Başkonsoloslukları bulunmaktadır.

Ortak tarihimizden kaynaklanan bağlar ve komşu olmanın getirdiği yakınlıktan güç alan Türkiye-Gürcistan ilişkileri, Gürcistan’ın bağımsızlığını kazandığı 1990’lı yıllardan beri dostluk ve karşılıklı menfaat temelinde her alanda hızla gelişmiştir. Gelinen noktada her iki ülke de birbirini stratejik ortağı olarak görmekte ve ilişkileri her alanda daha da ilerletme yönünde kuvvetli bir irade sergilemektedir.
Bu çerçevede, ilk yurtdışı resmi ziyaretini 9 Aralık 2014 tarihinde ülkemize gerçekleştiren Gürcistan Dışişleri Bakanı Tamar Beruchasvili’nin sözkonusu ziyareti sırasında Türkiye ile Gürcistan arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) kurulması hususunda mutabakata varılmış, YDSK’nin ilk toplantısı iki ülke Başbakanlarının eşbaşkanlığında 19 Temmuz 2016 tarihinde Ankara’da, ikinci toplantısı ise 23 Mayıs 2017 tarihinde Tiflis’te gerçekleştirilmiştir. İki ülke arasında diplomatik ilişkilerin 25. yıldönümüne denk gelen ziyaret sembolik açıdan da önem taşımıştır. Sözkonusu ziyarette dönemin Başbakanı Sayın Binali Yıldırım’a Sayın Dışişleri, Adalet, Ekonomi, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gümrük ve Ticaret, Gıda, Tarım ve Hayvancılık ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlarımız eşlik etmiştir.

İki ülke Cumhurbaşkanları arasındaki ziyaretler de sürmektedir. Gürcistan Cumhurbaşkanı Giorgi Margvelashvili 20-21 Ocak 2014 tarihlerinde ülkemizi, 11. Cumhurbaşkanımız Sayın Abdullah Gül de 5-7 Mayıs 2014 tarihlerinde Gürcistan’ı ziyaret etmiştir. Bu ziyaret sırasında, 6 Mayıs tarihinde Tiflis’te Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanları arasında ilk defa üçlü zirve toplantısı düzenlenmiştir.

Diğer yandan, iki ülke parlamentolarında Türkiye-Gürcistan dostluk grupları mevcut olup, parlamentolar arasında da Parlamento Başkanı ve diğer düzeylerde karşılıklı ziyaretler yapılmaktadır.

Türkiye-Gürcistan ilişkilerinin gelişmesine paralel olarak, iki ülke arasında bugüne kadar siyasi, ekonomik, kültürel ve diğer alanlarda çok sayıda anlaşma imzalanmıştır. Bu çerçevede, 31 Mayıs 2011 tarihinde imzalanan ve 10 Aralık 2011 tarihinde yürürlüğe giren bir protokol uyarınca, iki ülke vatandaşları birbirlerinin ülkelerine pasaportsuz olarak, sadece kimlik belgesi ile seyahat edebilmektedirler. Böylece, Gürcistan, KKTC’den sonra Türk vatandaşlarının sadece kimlik belgesi ile seyahat edebildiği ikinci ülke haline gelmiştir. Pasaportsuz seyahat imkanı, iki ülke arasında karşılıklı turistik ziyaretlerin daha da artmasına yol açmıştır. Öte yandan, 8 Haziran 2015 tarihinde kabul edilen bir kararnameyle, vatandaşlarımızın Gürcistan’da vizesiz olarak kalış süresi bir yıla çıkarılmıştır.

Türkiye, bağımsızlığından bu yana Gürcistan’a her alanda destek olmaya gayret göstermiştir. Bu çerçevede, 1994 yılında Tiflis’te bir TİKA Koordinasyon Ofisi açılmış olup, sözkonusu ofis anılan tarihten beri Gürcistan’da eğitim, bilim, kültür, sağlık, tarım ve diğer alanlarda 700’ün üzerinde proje gerçekleştirmiştir. Bu projeler arasında, 2009 yılında Gürcü mülteciler için Gori’nin Saquasheti köyünde inşa edilen 100 adet kalıcı konut projesi, Tiflis, Batum ve Bolnisi’de tadilatı ve tefrişatı gerçekleştirilen üç adet engelli merkezi, 8 köyde gerçekleştirilen içme suyu projeleri zikredilebilir.

Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü destekleyen Türkiye, Abhazya ve Güney Osetya sorunlarının Gürcistan’ın egemenliği ve toprak bütünlüğü ilkeleri çerçevesinde barışçı yollarla çözümünü arzu etmekte ve bu yöndeki çabalara destek vermektedir. Aynı şekilde, Gürcistan’ın Batı’ya açılan kapısı konumunda bulunan Türkiye, Gürcistan’ın Avrupa-Atlantik kurumları ile bütünleşme çabalarını da kuvvetle desteklemektedir.

Diğer yandan, Gürcistan, Orta Asya ve Hazar enerji kaynaklarının ülkemiz ve Batı pazarlarına taşınması ve ülkemizin Azerbaycan, Rusya ve Orta Asya Cumhuriyetlerine ulaşımı bakımından transit ülke konumunda olup, bu yönüyle de stratejik önem taşımaktadır.

Bu çerçevede, Türkiye-Gürcistan ilişkilerinin önemli bir yönünü de, Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan arasında başta enerji ve ulaştırma olmak üzere çeşitli alanlarda sürdürülen üçlü işbirliği oluşturmaktadır. Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı ve Bakü-Tiflis-Erzurum doğal gaz boru hattı ile Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesi, üç ülke arasındaki işbirliğinin en önemli somut örnekleri arasında yer almaktadır.

Ayrıca, üç ülkenin Dışişleri, Ekonomi, Savunma ve Ulaştırma Bakanları, Genelkurmay Başkanları ve Parlamento Dışişleri Komisyonu Başkanları arasında düzenli aralıklarla toplantılar düzenlenmektedir. Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan üçlü işbirliğinin Cumhurbaşkanları düzeyinde de sürdürülmesi büyük önem taşımakta olup, bu çerçevede ilki 6 Mayıs 2014 tarihinde Tiflis’te yapılan Cumhurbaşkanları Zirvesi’nin ikincisinin yakın gelecekte Bakü’de gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.

Ekonomik İlişkiler / Enerji İşbirliği

Türkiye, 2007 yılından beri Gürcistan’ın en büyük ticaret ortağı konumunda olup, aynı zamanda bu ülkedeki yabancı yatırımlar bakımından da ilk sıralarda gelmektedir. Ticari ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla iki ülke arasında 21 Kasım 2007 tarihinde bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış ve sözkonusu anlaşma 1 Kasım 2008 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

Gürcistan İstatistik Kurumu’nun (Geostat) verilerine göre, 2017 yılında Türkiye ile Gürcistan arasındaki ticaret hacmi bir önceki yıla kıyasla % 4 oranında artarak 1 milyar 589 milyon ABD Doları'na ulaşmış, Gürcistan'a ihracatımız 1 milyar 372 milyon ABD Doları (%1,5 artış), Gürcistan'dan ithalatımız ise 216 milyon ABD Doları (%24 artış) olarak gerçekleşmiştir. Türkiye, 2017 yılında da %17’lik pay ile Gürcistan’ın birinci ticaret ortağı konumunu korumuştur.

Geostat’ın verilerine göre, 2017 yılında Gürcistan’a yapılan doğrudan yabancı yatırım (DYY) bir önceki senenin aynı dönemine kıyasla % 16artarak 1 milyar 861 milyon ABD Doları’na ulaşmıştır. Ülkemizin 2017 yılında Gürcistan’da gerçekleştirdiği yatırımlar ise, geçen yılın aynı dönemine göre % 36 oranında artış göstererek 279 milyon ABD Doları olmuştur. Geostat’ın verilerine göre, 2006-2017 yılları arasında Gürcistan’a toplam 16,1 milyar ABD Doları doğrudan yabancı yatırım yapılmış olup, bu miktarın 1.4 milyar ABD Doları tutarındaki kısmı ülkemiz tarafından gerçekleştirilmiştir.

Türk şirketleri Gürcistan’da yatırıma büyük ilgi göstermektedir. Bu bağlamda, Gürcistan’daki
önemli Türk yatırımları arasında Tiflis ve Batum havaalanlarını, Paravani hidroelektrik ve Gardabani termik santrallerini, Batum Uluslararası Üniversite Hastanesi’ni, Tiflis yakınlarındaki Natakhtari bira ve meşrubat fabrikasını, yine Tiflis yakınlarında (Ksani) şişe fabrikası ile Batum’daki beş yıldızlı otelleri saymak mümkündür.

Enerji, ülkemiz ile Gürcistan arasındaki en önemli işbirliği alanlarından birini teşkil etmektedir. Gürcistan hidroelektrik üretim potansiyeli bakımından zengin bir ülke olup, Türk şirketleri son yıllarda bu alanda Gürcistan’da önemli yatırımlar yapmaya başlamıştır. Ayrıca, iki ülke arasında elektrik ticareti de gerçekleştirilmektedir. Türk şirketleri tarafından inşa edilen hidroelektrik santrallerinde üretilecek elektriğin önemli bir bölümünün de ülkemiz tarafından ithal edilmesi öngörülmektedir. Gürcistan’ın iklim ve yağış koşulları itibariyle, hidroelektrik üretimi yaz aylarında artmakta (Nisan-Eylül), ihtiyaç fazlası elektriğin bir bölümü ülkemize ihraç edilmektedir.

Diğer yandan, Gürcistan, Hazar enerji kaynaklarının ülkemize ve ülkemiz üzerinden Avrupa’ya taşınması bakımından da transit ülke konumundadır. Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol boru hattı ve Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) doğalgaz boru hattı Gürcistan üzerinden geçmektedir. Şahdeniz-II projesi kapsamında Güney Gaz Koridorunun genişletilmesi ve TANAP’ın inşası ile Gürcistan’ın transit
ülke olarak rolü ve önemi daha da artmış olacaktır.

Sınır Kapıları/Ulaştırma

Ülkemiz ile Gürcistan arasında dört sınır kapısı bulunmaktadır. Bunlardan Sarp, Türkgözü ve Çıldır-Aktaş sınır kapıları fiilen açık olup, Muratlı sınır kapısının inşasına ise henüz başlanmamıştır. Sarp sınır kapısı yolcu geçişleri bakımından ülkemizin en yoğun, araç geçişleri bakımından ise Kapıkule’den sonra en yoğun ikinci sınır kapısıdır. Ülkemiz ile Gürcistan arasındaki araç geçişlerinin % 90’ından fazlası Sarp sınır kapısından yapılmaktadır. Türkgözü-Vale sınır kapısı ise, sınır kapısının her iki tarafındaki yol TIR trafiği için çok uygun olmadığı cihetle daha az kullanılmaktadır. Türkgözü-Vale sınır kapısı 1 Nisan-31 Ekim tarihleri arasında 24 saat, yılın diğer döneminde ise 08:30-21:00 saatleri arasında hizmet vermektedir.

Diğer yandan üçüncü sınır kapımız olan Çıldır/Aktaş-Kartsakhi sınır kapısı ise 18 Ekim 2015 tarihinde açılmıştır.

Halen Türk Hava Yolları (THY) ile Pegasus şirketleri İstanbul ile Tiflis ve Batum arasında düzenli uçak seferleri düzenlemektedir. THY, İstanbul ile Tiflis arasında günde dört, İstanbul ile Batum arasında ise her gün bir sefer düzenlemektedir.

Gürcistan, bölgesel ulaştırma projeleri açısından da ülkemizin önemli bir ortağı konumundadır. Bu bağlamda, Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu projesi özel bir önemi haiz olup, Pekin’den Londra’ya kesintisiz bir demiryolu bağlantısı sağlamaktadır. BTK Demiryolu açılış töreni, Sayın Cumhurbaşkanımızın da katılımıyla 30 Ekim 2017 tarihinde Bakü’de gerçekleştirilmiştir.

Öte yandan, İpek Yolu’nun canlandırılmasına ilişkin girişimlere ilke olarak her iki ülke de destek vermekte olup, bu alanda önemli bir işbirliği potansiyeli bulunmaktadır.

Diğer yandan, Türk limanları ile Gürcistan’ın Batum ve Poti limanları arasında düzenli yük taşıMacılığına devam edilmektedir.

Eğitim ve Kültür

Türkiye ile Gürcistan arasında eğitim ve kültür alanındaki ilişkiler de ileri seviyededir. Eğitim alanında, halen 300 civarında Türk öğrenci Gürcistan’daki üniversitelerde öğrenim görmekte, Gürcü üniversitelerinden bazıları ÖSYM’nin tercih kılavuzunda yer almakta, ülkemiz her yıl “Türkiye Bursları” kapsamında 40 kadar Gürcü öğrenciye ülkemizde yükseköğrenim ve Türkçe dil bursu sağlamakta, Gürcistan’daki dokuz üniversitede Türkoloji bölümü bulunmakta, Tiflis’deki beş ilköğretim okulunda Türkçe seçmeli yabancı dil dersi olarak okutulmakta, Büyükelçiliğimiz, Batum Başkonsolosluğumuz, Tiflis’teki Yunus Emre Türk Kültür Merkezi ve Batum’daki Yabancı Diller Merkezinde Türkçe dil kursları düzenlenmekte ve bu kurslara her yıl 500 civarında öğrenci katılmaktadır.

Ülkemiz ile Gürcistan arasındaki kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve ülkemizin Gürcistan’da daha iyi tanıtılması amacıyla 2012 yılında Tiflis’te Yunus Emre Türk Kültür Merkezi açılmıştır. Halen anılan merkez, Türkçe kurslarının yanısıra çeşitli kültürel ve sanatsal faaliyetler düzenlemekte, ayrı
ca, Gürcistan’da kültür ve sanat alanında düzenlenen etkinliklere ülkemizden de mümkün olduğu kadar katılım gerçekleştirmektedir.

Ülkemiz ile Gürcistan arasında, kültür varlıklarının karşılıklı restorasyonunu da içeren geniş kapsamlı "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Gürcistan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında 2017-2021 Yılları için Kültürel İşbirliği Programı" 23 Mayıs 2017 tarihinde Tiflis’te gerçekleştirilen YDSK II. toplantısı vesilesiyle imzalanmıştır.

Konsolosluk Hizmetleri

Büyükelçiliğimiz Konsolosluk Şubesi ile Batum Başkonsolosluğumuz tarafından Gürcistan’daki vatandaşlarımıza her türlü konsolosluk hizmeti verilmektedir. Bu çerçevede, vatanda
şlarımızın karşılaştıkları sorunların çözümüne yardımcı olunmakta, ayrıca, çeşitli nedenlerle gözaltına alınan vatandaşlarımız da ziyaret edilerek kendilerine hukuki destek sağlanmaktadır. Aynı şekilde, tutuklu ve hükümlü vatandaşlarımız da her ay düzenli olarak bulundukları cezaevlerinde ziyaret edilmekte, talep ve şikâyetleri ilgili mercilere iletilmektedir.

Gürcistan’a seyahat eden vatandaşlarımızın dikkat etmesi gereken önemli bir husus, hâlihazırda yürürlükte bulunan mevzuat uyarınca, ülkeye giriş yapanların yanlarında bulundurdukları ilaçların etken maddelerinin psikotropik nitelikli olması durumunda, para ve hapis cezasına çarptırılmalarının sözkonusu olabilmesidir. Bu bağlamda, ülkemizde reçeteye gerek olmadan satın alınabilen birçok ağrı kesici ilaç Gürcistan'da ülkeye sokulması yasak ilaçlar kapsamında değerlendirilebilmektedir. Bu itibarla, vatandaşlarımızın bu tür bir uygulamaya maruz kalmamaları için yanlarında bulundurdukları her türlü ilaca ilişkin olarak;

- reçetenin,

- doktor raporlarının,

- reçeteyi veren doktorun mesleki ehliyetini belgeleyen belgenin,

apostilli İngilizce ya da Gürcüce tercümesini Gürcü makamlarına ibraz edilmek üzere beraberlerinde bulundurmaları önem taşımaktadır.